Πέμπτη 27 Ιουνίου 2013

Χορεύοντας με την κυρία Ώστεν

 
Η κυρία Ώστεν γνωρίζουμε πως απολάμβανε το χορό  και ήταν δεινή χορεύτρια. Σε μια επιστολή της προς την πολυαγαπημένη της αδελφή Κασσάνδρα η Τζέην Ώστεν γράφει:
 
"Ο χορός μας ήταν λιτός αλλά επιτυχημένος. Υπήρχαν τριάντα ένα άτομα και μόνο έντεκα γυναίκες περισσότερες και από αυτές μόνο πέντε χωρίς καβαλιέρο. (...) Είκοσι χοροί χορεύτηκαν και τους χόρεψα όλους. Χάρηκα που χόρεψα τόσο πολύ και με τόση ευχαρίστηση. Κρίνοντας από την πενιχρή μου διασκέδαση στους χορούς του Άσφορντ, δεν πίστευα πως θα άντεχα κάτι τέτοιο. Όμως με το κρύο και με λιγοστά ζευγάρια πιστεύω πως θα μπορούσα πράγματι να χορεύω ολάκερη βδομάδα σα να χόρευα μισή ώρα. Η κυρία Λεφρόι θαύμασε το μαύρο καπέλο μου και πιστεύω πως ενδόμυχα το θαύμασαν και όλες οι άλλες στην αίθουσα."
 
 
 
 
Πόσες φορές η ίδια η Τζέην Ώστεν δεν έπαιξε στο piano forte της χορούς για να διασκεδάσει την οικογένειά της και να μάθει τα πολυάριθμα ανίψια της να χορεύουν; Δεν πρέπει να ξεχνάμε πως η διδασκαλία του χορού ήταν απαραίτητη, μαζί με τη μουσική και τις "μοντέρνες" γλώσσες, όπως πολύ συχνά αναφέρει και η ίδια στο έργο της,  στη διαπαιδαγώγηση των νεαρών κορασίδων των αριστοκρατικών και αστικών οικογενειών την εποχή της Αντιβασιλείας στην Αγγλία. Οι καλύτεροι χοροδιδάσκαλοι βρισκόντουσαν στο Λονδίνο αλλά και στα θέρετρα του Μπαθ & του Μπράιτον προσφέροντας τις υπηρεσίες τους στην βρετανική ελίτ έναντι αδρής αμοιβής. Η εκμάθηση του χορού, απαραίτητο στοιχείο κοινωνικής διασκέδασης, είχε ως σκοπό να προβάλλει πρωτίστως τη χάρη των νεαρών ντεμπυντάντ κατά την περίοδο της κοσμικής σεζόν και να προσελκύσει το ενδιαφέρον των κατάλληλων υποψήφιων γαμπρών.
 

Επίσης, ήταν μια φαινομενικά "αθώα" διασκέδαση ανάμεσα στους νέους, που υποτίθεται πως χωρίς να εγκαταλείπουν τις αυστηρές επιταγές του decorum & της καλής συμπεριφοράς, μπορούσαν να αγγίζονται και να συνομιλούν ελεύθερα (κοινώς να φλερτάρουν), τουλάχιστον για όσο διαρκούσαν δύο χοροί. Το να προτείνει κάποιος κύριος να χορέψει τους δυο πρώτους χορούς σε μια χοροεσπερίδα με μια συγκεκριμένη κυρία ήταν όχι μόνο ένδειξη σεβασμού και τιμής αλλά και σημάδι της προτίμησης του για το πρόσωπό της. Αν χόρευες ολόκληρο το βράδυ με τον ίδιο παρτενέρ, εκτός του ότι θα σκανδάλιζες όλους τους παρευρισκόμενους, εθεωρείτο σημάδι "κρυφού" αρραβώνα, καθώς το κόρτε απαγορευόταν επίσημα αν δε συνοδευόταν από την αναμενόμενη πρόταση γάμου... Ένας χορός λοιπόν, ιδίως για τις άγαμες κοπέλες, δεν ήταν απλά και μόνο μια άκακη διασκέδαση αλλά κυρίως ένα τρόπος για να γνωρίσουν το μέλλοντα σύζυγό τους...
 
 
 
Η αγάπη της κυρίας Ώστεν για το χορό διαφαίνεται και στο λογοτεχνικό της έργο που κυριολεκτικά βρίθει από περιγραφές χοροεσπερίδων. Τόσο στα μεγάλα αρχοντικά της αριστοκρατίας και τις επαύλεις των πλουσίων όσο και στις δημόσιες αίθουσες χορού των κοσμικών θερέτρων και κωμοπόλεων της υπαίθρου οι ηρωίδες της  ερωτεύονται, φλερτάρουν και μαθαίνουν να ζουν χορεύοντας...
 
 
Οι χοροί του συρμού, από τα τέλη του 18ου αι. (1790) μέχρι και τις αρχές του 19ου αι. (1810) ήταν φυσικά οι λεγόμενοι Country dances, το κοτιγιόν και το  Scotch Reel, ένας ζωηρός σκωτσέζικος χορός για δύο ή περισσότερα ζευγάρια χορευτών. Από τους παλιούς αυλικούς χορούς του περασμένου αιώνα μονάχα το μινουέτο είχε παραμείνει στο χορευτικό ρεπερτόριο. Λίγο αργότερα η καντρίλια και το "τολμηρό" βαλς επικράτησαν σταδιακά στις αίθουσες χορού της Αντιβασιλείας.
 


File:Five positions of dancing Wilson 1811.jpg
 
Οι Country dances είναι μια συλλογή "κοσμικών" αγγλικών χορών  από την Ελισαβετιανή περίοδο μέχρι και την Αντιβασιλεία (ενν. αστικών, αριστοκρατικών κι όχι αγροτικών όπως υποδηλώνει η ονομασία που πιθανότατα προέρχεται από το γαλλικό "contra-dance" δηλ. αντικριστός χορός). Χορεύονται σε μακριές σειρές ζευγαριών, άλλα και σε άλλους σχηματισμούς (κύκλος, τετράγωνο), με πολύπλοκες φιγούρες όπου τα ζευγάρια διαδοχικά διασχίζουν την αίθουσα από την κορύφή ως τη βάση και τούμπαλιν. 
 
 
Η μουσική τους είναι βασισμένη σε παραδοσιακές μελωδίες αλλά και τραγούδια κι άριες του συρμού διάσημων συνθετών και ο κάθε χορός φέρει το δικό του τίτλο και έχει τη δική του χορογραφία.Οι πρώτες καταγραφές βρίσκονται στο βιβλίο του Playford "The English Dancing Master"(1651). Πριν από κάθε χορό υπήρχε συνήθως κάποιο εμβατήριο (ένα είδος γκαλόπ) όπου παρουσιάζονταν όλα τα ζευγάρια. Η τιμώμενη κυρία που άνοιγε τη χοροεσπερίδα έδινε στον τελετάρχη το παράγγελμα με το τίτλο του χορού και τις προτεινόμενες φιγούρες. Απορία μου πάντα ήταν πως κατάφερναν να τους θυμούνται όλους αυτούς τους διαφορερικούς χορούς δίχως να μπερδεύονται. Υποθέτω πως αν δε θυμώσουν επακριβώς πως χορεύεται κάποιος απλά παρατηρούσες τα υπόλοιπα ζευγάρια και προσπαθούσες να τα μιμηθείς όταν ερχόταν η σειρά σου... Φυσικά πριν από κάθε χορό οι καλεσμένοι προετοιμάζονταν κατάλληλα προσλαμβάνοντας κάποιο χοροδιδάσκαλο ή μόνοι τους με τα ειδικά εγχειρίδια για να "φρεσκάρουν" τους βηματισμούς. Υπήρχαν μάλιστα και ειδικές βεντάλιες με οδηγίες για κάθε χορό (κάτι σαν σκονάκι) που μπορούσαν οι κυρίες να τις συμβουλευτούν διακριτικά κατά τη διάρκεια μιας χοροεσπερίδας.
 

Ατύχημα στην Καντρίλια, γκραβούρα 1817.
 
Στις περισσότερες κινηματογραφικές μεταφορές έργων της κυρίας Ώστεν βλέπουμε να χορεύονται (άλλοτε πιστά κι άλλοτε όχι) τέτοιου είδους χοροί. Αν και σήμερα οι χοροί αυτοί απεικονίζονται μάλλον  σε ύφος "μουσειακό", τουτέστιν αρκετά στιλιζαρισμένα κι όχι τοσο ζωηρά, μια πιστή αναπαράσταση μπορεί να μας δώσει την ατμόσφαιρα της εποχής. Στο εξαιρετικό ντοκυμαντέρ του BBC Pride & Prejudice: Having a Ball (http://www.youtube.com/watch?v=v1yWRbyRX7Y) μπορείτε να πάρετε μία ιδέα για όλα αυτά.
 
 
 
Οι αγαπημένοι μου χοροί που πιθανότατα να χόρευε και η κυρία Ώστεν, εκτός από την καντρίλια που έχει συγκεκριμένα βήματα για κάθε ανάλογη μουσική σύνθεση, είναι δύο country dances.
 
I. Mr. Beveridge's Maggot (Το αγαπημένο του κυρίου Beveridge)
 
 
Οι περισσότεροι από τους αγγλικούς country dances χορεύονται σε ζεύγη από μουσικές φράσεις που ακολουθουν συνήθως τον τύπο ΑΑΒΒ. Για παράδειγμα η πρώτη μουσική φράση παίζεται δις και ακολουθεί η δεύτερη μουσική φράση που παίζεται δις κι αυτή. Σε αυτόν το χορό η δομή ακολουθεί το σχήμα ΑΑΒ. Δηλαδή η πρώτη μουσική φράση παίζεται δις και ακολουθεί η δεύτερη που παίζεται μόνο μια φορά.
 
 
Στη μεγάλη & τη μικρή οθόνη παρουσιάστηκαν δύο παραλλαγές του Mr. Beveridge's Maggot (Pride & Prejudice BBC 1995/ Emma 1996).

 
 
 
 
 Η αυθεντική που βασίζεται στα χορευτικά εγχειρίδια της εποχής είναι η ακόλουθη:
 
 
 
Χορογραφία
Α1 (πρώτη μουσική φράση)
 
-Ο πρώτος καβαλιέρος με μισή στροφή περνά απέναντι συναντώντας την πρώτη ντάμα.Ταυτόχρονα η πρώτη ντάμα συναντά το πρώτο καβαλιέρο με μισή στροφή περνώντας κι αυτή απέναντι (οι φιγούρες γίνονται δεξιόστροφα και μπορεί να υπάρχει στιγμιαία επαφή των δεξιών χεριών). Την ίδια ώρα το δεύτερο ζευγάρι παραμένει ακίνητο στη θέση του. Έπειτα ο πρώτος καβαλιέρος γυρνά κατά πρόσωπο προς τη δεύτερη ντάμα και πλάτη με πλάτη σε έξι βήματα αλλάζουν θέσεις κι επανέρχονται στις αρχικές. Το ίδιο κάνει και η πρώτη ντάμα με το δεύτερο καβαλιέρο ταυτόχρονα. Μετά το πρώτο ζευγάρι ενώνει τα αριστερά του χέρια κι επιστρεφει στις αρχικές του θέσεις.
 
Α2 (πρώτη μουσική φράση σε επανάληψη)
 
-Έπειτα ο πρώτος καβαλιέρος κανει ολόκληρη στροφή με τη δεύτερη ντάμα με το δεξί του χέρι, και την ίδια στιγμή η πρώτη ντάμα κάνει ολόκληρη στροφή με το δεύτερο καβαλιέρο με το δεξί της χέρι σε δώδεκα βήματα, μετά το πρώτο ζευγάρι ενώνει τα αριστερά του χέρια κι επιστρεφει στις αρχικές του θέσεις ενώ το δεύτερο παραμένει ακίνητο στη θέση του.
 
Β (δέυτερη μουσική φράση)
 
-Το πρώτο ζευγάρι ο καθένας χωριστά περνά πίσω από το δεύτερο ζευγάρι και όταν συναντιούνται στο ίδιο ύψος κάνουν αλλαγή πλάτη με πλάτη σε έξι βήματα ενώ ταυτόχρονα το δεύτερο ζευγάρι με έξι βήματα κάνει κι εκείνο αλλαγή πλάτη με πλάτη και χωρίζονται με μισή στροφή προς τα έξω συναντώντας το πρώτο ζευγάρι στο ίδιο ύψος. Και οι τέσσερις χορευτές συναντιούνται στην ίδια ευθεια ενώνοντας τα χέρια τους. Κάνουν δύο βήματα εμπρός κι ανασηκώνουν τα πέλματα κι έπειτα δυο βήματα πίσω κι ανασηκώνουν τα πέλματα. Έπειτα το πρώτο ζευγάρι χωρίζεται διαγώνια πηγαίνοντας προς τα έξω ενώ τη θέση τους παίρνει το δεύτερο ζευγάρι περνώτας ανάμεσα τους και επανέρχεται τέλος στην αρχική του θέση.
 
 
ΙΙ. Hole in the Wall (Η Τρύπα στον Τοίχο)
 
 
Η μελωδία του χορού βασίζεται σε μία Hornpipe (χορός του 17ου αι.) του Η. Purcell (1659-95). Στη μεγάλη & τη μικρή οθόνη παρουσιάστηκε ο χορός αυτός με αρκετή πιστότητα (Emma 1996 ITV, Wives & Daughters 1999 και Becoming Jane 2007). Και σε αυτόν το χορό η δομή ακολουθεί το σχήμα ΑΑΒ. Δηλαδή η πρώτη μουσική φράση παίζεται δις και ακολουθεί η δεύτερη που παίζεται μόνο μια φορά.
 
Στο βίντεο που ακολουθεί βλέπουμε τη διδασκαλία του χορού με κοστούμια Γεωργιανής (Georgian) περιόδου.
 
 
 
Στο επόμενο βίντεο βλέπουμε την παραλλαγή του χορού για τις κινηματογραφικές ανάγκες της ταινίας "Becoming Jane". Μέχρι τα 01:27 δευτερόλεπτα είναι πιστή εκτελεση της χορογραφίας.
 
 
 
 
Χορογραφία
 
 
Α1 (πρώτη μουσική φράση)
 
-Το πρώτο ζευγάρι χωριστά ο καθένας κάνει μια στροφή πίσω από το δεύτερο ζευγάρι προς την κορυφή και περνώντας μέσα από το νοητό κενό που αφήνει μεταξύ του το δεύτερο ζευγάρι έπανέρχεται στην αρχική του θέση.
 
Α2 (πρώτη μουσική φράση σε επανάληψη)
 
-Το δεύτερο ζευγάρι χωριστά ο καθένας κάνει μια στροφή πίσω από το πρώτο ζευγάρι στην αντίθετη τώρα κατεύθυνση προς τα κάτω και περνώντας μέσα από το νοητό κενό που αφήνει μεταξύ του το πρώτο ζευγάρι έπανέρχεται στην αρχική του θέση.
 
Β (δέυτερη μουσική φράση)
- Ο πρώτος καβαλιέρος και η δέυτερη ντάμα συναντιούνται διαγώνια στο κέντρο κάνουν στροφή (αγγίζοντας τα δεξιά τους χέρια ή μη) και με ένα μεγάλο βήμα προς τα πίσω αλλάζουν θέσεις. Έπειτα ο δεύτερος καβαλιέρος και η πρώτη ντάμα συναντιούνται διαγώνια στο κέντρο κάνουν στροφή (αγγίζοντας τα δεξιά τους χέρια ή μη) και με ένα μεγάλο βήμα προς τα πίσω αλλάζουν θέσεις. Τέλος τα ζευγάρια πιάνονται χέρι με χέρι σχηματίζοντας κύκλο. Κάνουν τέσσερα βήματα και έπειτα το πρώτο ζευγάρι χωριστά ο καθένας όπως στην αρχή κάνει μια στροφή πίσω από το δεύτερο ζευγάρι προς την κορυφή περνώντας μέσα από το νοητό κενό που αφήνει μεταξύ του ενώ το δεύτερο ζευγάρι έπανέρχεται στην αρχική του θέση.  
 
 
Στο βίντεο που ακολουθεί από ένα σεμινάριο που πραγματοποιήθηκε το 2013 στο Άμστερνταμ βλέπουμε τη σωστή χορογραφία.
 

 
 
 


 
Στην Αγγλία και σε άλλες χώρες του κόσμου υπάρχουν επαγγελματικοί κι ερασιτεχνικοί σύλλογοι αναβίωσης χορών από την εποχή της Τζέην Ώστεν. Πόσο τους ζηλεύω αλήθεια! Τι όμορφος & εκλεπτυσμένος τρόπος να περνά κάποιος/α μερικά από τα απογεύματα της βδομάδας! Άραγε θα κάνουμε κάτι αντίστοιχο κι εμείς εδώ;;; Εύχομαι κάποια στιγμή οι φίλοι της κυρίας Ώστεν εν Ελλάδι να δημιουργήσουμε ένα χορευτικό σύλλογο...
 

 
 
 
 "Ας αρχίσουν οι χοροί..."
 
Ó Αλέξανδρος Κεφαλάς  2013
 

 



Δευτέρα 10 Ιουνίου 2013

"Ωστενική γωνιά..."

 
 
Κάθε θαυμαστής της κυρίας Ώστεν πρέπει να της αφιερώνει μια μικρή γωνία στο σπίτι του, δε συμφωνείτε;